Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 18, 2008

“Ξεφλουδίζοντας” το πρόβλημα σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών


Το σχολικό εγχειρίδιο μαθητή της Δ' Δημοτικού


Παρότι άμεσα εξοικειωμένος με τα μεσόγεια πολιτικά ήθη και το κυριότερο, ευρυμαθής και οξύνους όσο λίγοι, ο Ουμπέρτο Έκο, έχει κατά κόρον διαψευστεί σχετικά με την περιώνυμη εξαγγελία του, πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις-ενδεικτικά: τόσο από τις συχνές παλινδρομήσεις του οικείου του ιταλικού κοινοβουλευτικού συστήματος, όσο κι απτην πολιτική ζωή της γείτονος Ελλάδας. Παραμερίζοντας τα της κι εφέτος θερμής Ευρωπαϊκής σκηνής (βλ. Ρωσογεωργιανή συμπλοκή) καθώς και το πρόσφατο εντόπιο σκάνδαλο γύρω απ τη Μονή Βατοπεδίου, θα περιοριστώ σε μία αυγουστιάτικη, συνεπώς “μη είδηση”, αναφορικά με τα οικεία μας εκπαιδευτικά: τη δυνατότητα απαλλαγής για τους μαθητές των δύο πρώτων βαθμίδων εκπαίδευσης από το μάθημα των Θρησκευτικών.

Με μια λιτή δήλωση εκ μέρους του γονέα/κηδεμόνα -δίχως μάλιστα συναφή γραπτή αιτιολόγηση- ο μαθητής του ελληνικού σχολείου δεν είναι πλέον υποχρεωμένος να συμμετάσχει στις δραστηριότητες που αφορούν το διδακτικό πρόγραμμα των Θρησκευτικών.

Την αντανακλαστική, άμεση -κυρίως από τηλεοράσεως- αντίδραση αρκετών συμπολιτών μας κατηύθυνε η ισχύς της συνήθειας -η λεγόμενη δύναμη της αδράνειας: 'κατάπτυστο' το μέτρο για τους θρησκευόμενους”, 'φιλελεύθερο' σύμφωνα με την προοδευτικήθέση.

Με την ευκαιρία που δίνει η πρόσφατη έναρξη του φετινού σχολικού έτους, ας προσεγγίσουμε το ζήτημα με το κριτικό πνεύμα που του αρμόζει -ξεκινώντας από το άμεσο πλαίσιο αναφοράς του: τον ρόλο του εν λόγω μαθήματος εντός του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Δεν πρόκειται για αντικείμενο συχνών αντεγκλήσεων -είτε προχωρώντας κανείς στη μελέτη των Αναλυτικών Προγραμμάτων Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου, είτε αρκούμενος στην γενικότερη αίσθηση που αφορμάται από την προσωπική του σχολική εμπειρία ή στην πιο πρόσφατη των παιδιών του. Στο μάθημα των Θρησκευτικών αναγνωρίζεται ένας έντονα παιδευτικός χαρακτήρας ειδικού ηθικού βάρους για την πνευματική διάπλαση του νέου ανθρώπου. Διερωτάται όμως εύλογα κανείς: Στα θρησκευτικά”, όπως πληθυντικώς αποκαλείται το εν λόγω διδακτικό πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο πρόγραμμα (υπονοώντας έτσι μία πλουραλιστική προσέγγιση στο θρησκευτικό φαινόμενο), ή αποκλειστικά σε στοιχεία-ψηφίδες της βιβλικής παράδοσης;

Το σχολικό εγχειρίδιο μαθητή της Γ' Δημοτικού


Ήδη είμαστε ένα βήμα κοντύτερα στη 'φύση' του υπό εξέταση προβλήματος: έχουμε να κάνουμε με ένα γνωστικό αντικείμενο ανοιχτής ζήτησηςσυζήτησης, ή με έναν από καθ έδρας συστηματικό προσηλυτισμό;

Ποιόν από τους δύο ανωτέρω ορίζοντες χάνουν πλέον οι μαθητές σύμφωνα με την προοπτική που παρέχει στους γονείς τους το νέο μέτρο; Διαλεκτική μύηση στην θρησκευτικότητα ή κατήχηση ενός κάποιου θρησκευτικού μορφώματος (αποφεύγω να πω χριστιανικού”, επικαλούμενος την πειστική ανάλυση περί αλλοτρίωσης του, από επιφανείς θεολόγους, όπως ο Στ. Ράμφος και ο Χρ. Γιανναράς).

Ένα δεύτερο βήμα στα ενδότερα του θέματος μας, μας φέρνει κατά πρόσωπο με τις αντινομίες που επί δεκαετίες περιέχονται στο Σύνταγμά μας (2001): Από τη μία δηλώνεται ρητώς, πως η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως είναι απαραβίαστη” (άρθρο 13, 1), πλην όμως σχετικά με την παιδεία μας, αναφέρει μεταξύ άλλων, πως έχει σκοπό (...) την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης” (άρθρο 16, 2). Αφενός ο προσηλυτισμός απαγορεύεται” (άρθρο 13, 2) και προκρίνεται το πνεύμα της ανεξιθρησκίας, αφετέρου επικρατούσα θρησκεία της Ελλάδας είναι η Θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού” (άρθρο 3, 1).

Δεν είναι ασφαλώς άμοιρη σχολιασμού τόσο στον στενά ακαδημαϊκό (βλ. ενδ. Καζεπιδης, Οι σκοποί της παιδείας, στον τόμο: Φιλοσοφία της Παιδείας, σσ. 110-116), όσο και στον ευρύτερα δημόσιο χώρο (βλ. ενδ. το εξαιρετικό άρθρο του επίσης πανεπιστημιακού Δημ Τσαρδάκη, Θρησκευτική χειραγώγηση και εκπαίδευση, Ελευθεροτυπία, 21/7/2005, σελ. 9), η προφανής διγλωσσία του Συντάγματος μας επί του πολυδιάστατου τούτου ζητήματος. Ούτε αποσιωπάται η επίσης προφανής π(λ)ηγή από την οποία απορρέουν οι αντιφατικές προγραμματικές αρχές της Πολιτείας και οι μετέωρες και αποσπασματικές πρακτικές που ενίοτε αυτή υιοθετεί: η αναστολή των διακριτών ρόλων μεταξύ κράτους και Εκκλησίας.

Εν κατακλείδι: Η απροθυμία της ελληνικής Πολιτείας να προχωρήσει στην πολιτική της σύγκλιση με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, ολοένα και θα εγκυμονεί ημίμετρα υπέρ τον πολίτη”, όπως η νεόκοπη απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών (δίχως συνάμα να αντιπροσφέρεται στα παιδιά του η επιλογή μαθημάτων, όπως π.χ. Στοιχεία θρησκειολογίας ή Ιστορία των Θρησκειών). Ας διερωτηθεί ο σκεπτόμενος αναγνώστης: ήταν λοιπόν τυχαίο, το λεγόμενο τάιμινγκτου Υπουργείου Παιδείας να εξαγγείλει την πολιτική ελευθεροφροσύνη” μιας τέτοιας παρέμβασης τον Αύγουστο, τον μήνα όπου δεν υπάρχουνε ειδήσεις”;


1η δημοσίευση: Εφημερίδα ΡΟΔΙΑΚΗ,21-9-2008
http://www.rodiaki.gr/v3/index.asp?archive=302&page=55
Αποσπασματική δημοσίευση: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25-9-2008
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_25/09/2008_286026

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητε,
1) Οι απόψεις σας δείχνουν άσχετες με το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών. Αλήθεια έχετε ανοίξει συνολικά τα βιβλία των θρησκευτικών Δημοτικού- γυμνασίου και Λυκείου; Τότε θα δείτε ότι διδάσκονται όλα τα γνωστά θρησκεύματα που υπάρχουν.
2) Είναι λάθος να υποστηρίζουμε ότι τάχα η Ευρωπαΐκή ένωση θέλει να αποχρωματιστεί θρησκευτικά κάθε λαός που ανήκει σε αυτή. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν αντίθετη κατεύθυνση.
3)Είμαι Έλληνας Ορθόδοξος χριστιανός όπως είναι και το μεγαλύτερο μέρος της χώρας μου και του νησιού μου.Είναι έγκλημα να θέλω μαζί με τα άλλα θρησκεύματα να πέφτει το κύριο βάρος στην διδασκαλία του πιστεύω μου.Είναι έγκλημα το παιδί μου που είναι ορθόδοξος Χριστιανός όπως και η πλειονότητα των Ελληνοπαίδων να διδάσκεται την πίστη του; Ειδικά σε ένα κράτος που είναι ελεύθερος από Έλληνες Ορθόδοξους Χριστιανούς και που για αυτό όρισαν ως επικρατούσα θρησκεία την Ορθόδοξη γιατί τότε αλλά και τώρα αυτή είναι η επικρατούσα θρησκεία. Στην Αυστραλία την ώρα των θρησκευτικών πάει ο εκπρόσωπος της κάθε θρησκείας και διδάσκει το δικό του πιστεύω. Εδώ όμως ακόμα είμαστε ομογενείς ως προς το θρήσκευμα. Αν κάποτε γίνουμε Αυστραλία τότε θα δούμε τί θα κάνουμε τώρα όμως τα παιδιά δεν προσηλυτίζονται σε ένα θρήσκευμα που έχουν Βαπτιστεί και ανήκουν σε αυτό. Προσηλυτισμός θα ήταν να τους διδάσκουμε βουδισμό και Ινδουισμό σαν το κύριο αντικείμενο την στιγμή που είναι χριστιανοί Ορθόδοξοι. Εσύ αγαπητέ μου αν είσαι άθεος ή άλλου θρησκεύματος ή οπαδος κάποιας αίρεσης και θέλεις το παιδί σου να μην διδαχθεί θρησκευτικά ας μην τα παρακολουθήσει αν και θα ήταν αντικειμενικό να παρακολουθήσει και να μάθει τα θρησκευτικά στο σύνολό τους που ασφαλώς δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη έχουν όμως σαν κύριο αντικείμενο την Ορθόδοξη πίστη. Εμένα στο παιδί μου μιλώ και για τα άλλα θρησκεύματα για να δει την διαφορά και όταν μεγαλώσει να αποφασίσει. Πρώτα όμως θα του μάθω με διάλογο και παράδειγμα, όσο μπορώ,τον αυτό που ζώ εγώ σαν αλήθεια. Αν όταν μεγαλώσει ακολουθήσει κάτι άλλο, είναι δική του επιλογή.
Εγώ νομίζω πως μέσα από αυτή την υπόθεση βγάζετε τα απωθημένα σας εναντίον του Χριστού και της Εκκλησίας μας όπως και αποδεικνύεται την παχυλή άγνοιά σας για τον πνευματικό θησαυρό που έχετε δίπλα σας σαν παράδοση αιώνων και εσείς την ρίχνεται στα σκουπίδια και την αντικαθιστάτε απο ψεύτικες αξίες. Ασχοληθείτε και λίγο σοβαρά με την πίστη σας. Να είστε σίγουροι ότι δεν θα βλάψει ούτε εσάς ούτε τα παιδιά σας. Η μοναδική αξία είναι ο Χριστός. Αν Αυτός βασίλευε στις καρδιές μας δεν θα κάναμε την κοινωνία μας ζούγκλα.
Αυτά με αγάπη Χριστού.

Ανώνυμος είπε...

Για όσους θέλουν ενημερωθούν για το μάθημα των θρησκευτικών, την διδασκαλία του στις χώρες τις ευρωπαΐκής ένωσης και άλλα πολλά ας ερευνήσει την παρακάτων διεύθυνση: http://www.dide.ach.sch.gr/thriskeftika/

Ανώνυμος είπε...

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΕΝΩΣΙΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΤΡΩΝ
ΜΙΑΟΥΛΗ 68, ΠΑΤΡΑ


Αρ. Πρωτ. 2/2009
Πάτρα 9 Ιανουαρίου 2009

ΘΕΜΑ: «Το μάθημα των Θρησκευτικών»

Μετά από την Έκτακτη Γενική Συνέλευση του Παραρτήματός μας στις 19 Νοεμβρίου 2008, η οποία συνεκλήθη για να εκφρασθεί η γνώμη των συναδέλφων σχετικά με την αναστάτωση που προέκυψε από τις τελευταίες εξελίξεις για το μάθημα των Θρησκευτικών, έχουμε να διατυπώσουμε τις κατωτέρω απόψεις:

α. Αναφορικά με το όλο θέμα, χρειάζεται νηφάλια και ψύχραιμη αντιμετώπιση. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το θρησκευτικό συναίσθημα, όπως παραδέχονται και οι ψυχολόγοι, είναι έμφυτο στον άνθρωπο, δηλαδή συνιστά μια κατάσταση, κατά το μάλλον ή ήττον, εγγενή. Ως εκ τούτου, το συγκεκριμένο μάθημα έχει βαθύτατη υπαρξιακή διάσταση, εφόσον τροφοδοτεί τον άνθρωπο στο να αποκτήσει εμπειρία τού εν λόγω συναισθήματος και να κατανοήσει τους αυθεντικούς όρους επικοινωνίας με ό,τι εκλαμβάνει ως θείον. Ειδικότερα για τον Χριστιανισμό, έχει και κοινωνική σημασία, αφού διδάσκει τις ηθικές και συλλογικές αρχές της χριστιανικής πίστης που δεν είναι άλλες από την αγάπη, την ισότητα, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων και των λαών και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του άλλου και στα δικαιώματα του καθενός, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, έθνους, θρησκείας.

β. Για τους Έλληνες, η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κεφαλαιώδη παράγοντα της κουλτούρας μας. Ο Χριστιανισμός ενώθηκε με τον Ελληνισμό από τον 1ο αιώνα μ.Χ. και αυτή η παράλληλη διαδρομή έφερε τη σύνδεση της Εκκλησίας με την ιστορία μας. Τροφοδότησε πολιτιστικά προϊόντα (την αρχιτεκτονική, τη μουσική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τον πεζό και ποιητικό λόγο) και με την πάροδο των εποχών αποτέλεσε βασικό τμήμα και της ελληνικής σκέψης, αφού ενσωμάτωσε και διαμόρφωσε σε έτι περαιτέρω συλλήψεις τη φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων. Όλα τα ανωτέρω είχαν υπ’ όψη τους και οι αγωνιστές του 1821 στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1821-1822), όταν αυτοπροσδιορίζονταν στο προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος §β, ως εξής:
«Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες…».
Κι ας μην διαφεύγει της μνήμης ότι η Εκκλησία στη χώρα μας διεδραμάτισε και διαδραματίζει τον ρόλο της μητέρας κι όχι της μητριάς, όπως έγινε στη δυτική Ευρώπη, εξ ου και τα λαϊκά κράτη, στα οποία διαδραματίζει κατά το μάλλον ή ήττον, δευτερεύοντα ρόλο η εθνική συνείδηση.

γ. Το ελληνικό κράτος έχει έναν ομοιογενή χαρακτήρα∙ δεν υπάρχουν, παρά ελάχιστες, εθνικές μειονότητες, των οποίων το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων προστατεύει τις θρησκευτικές αποχρώσεις. Βάσει λοιπόν του Συντάγματος και των βασικών νόμων της Παιδείας, η αγωγή που ασκείται έχει ως κύριο στόχο την ανάπτυξη της εθνικής (ελληνικής) και της θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να παραβιάζει μάλιστα τις υπόλοιπες θρησκευτικές ιδιαιτερότητες. Στο πλαίσιο αυτό, το μάθημα των Θρησκευτικών παρέχει στους νέους αγωγή, προβάλλοντάς τους πρότυπα ηθικής και αρετής. Τους βοηθά ουσιαστικά να κοινωνικοποιηθούν, να αποδεχθούν τον πλησίον τους ως συνάνθρωπο. Δεν κατανοούμε λοιπόν γιατί θα πρέπει να εξαιρεθεί ένα παιδί αλλόθρησκο από μία τέτοια αγωγή. Εξάλλου, πώς θα ενταχθεί ο μετανάστης στην ελληνική κοινωνία, αν δεν μετέχει της Ελληνορθόδοξης Παράδοσης και πώς θα φέρει την ελληνική σημαία, με τη δυνατότητα που του δίνει, ορθώς, το Υπουργείο, όταν είναι αριστούχος;

δ. Τέλος, με την απαλλαγή από το εν λόγω μάθημα, προκαλείται βαθμολογικά ανισότητα μεταξύ των μαθητών. Οι απαλλαγμένοι έχουν ένα μάθημα λιγότερο και σε περίπτωση ισοβαθμίας – για παράδειγμα όταν πρόκειται για σημαιοφόρους – υπερτερούν βαθμολογικά. Ειδικά στο λύκειο, οι απαλλαγμένοι ευρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση για τις ενδοσχολικές και πανελλαδικές εξετάσεις.

Κλείνοντας, θεωρούμε ότι το μάθημα εκ της φύσεώς του έχει και πρέπει να έχει ομολογιακό και, στον βαθμό που του αντιστοιχεί, παιδαγωγικό χαρακτήρα. Το κατηχητικό είναι έργο της Εκκλησίας.
Αν καταργήσουμε τα ευαγγελικά και πατερικά κείμενα, τους βίους των αγίων, δηλαδή όλες τις αλήθειες της χριστιανικής διδασκαλίας, διαπράττουμε ένα πνευματικό ολίσθημα, αφού καταλήγουμε σε έναν άγευστο χριστιανικό κοινωνισμό. Κι αν σήμερα, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με τη συνθήκη του Ελσίνκι προβαίνουν σε όποια ενέργεια είναι εφικτή για να σώσουν την πνευματική ταυτότητα και υπόστασή τους, δεν είναι, τουλάχιστον, παράδοξο εμείς να καταργούμε βασικά στοιχεία της εθνικής ιδιοπροσωπίας μας;
Οι αλλαγές στην Εκπαίδευση που φτάνουν ως τον πυρήνα της ύπαρξης των μαθητών δεν πρέπει να γίνονται βεβιασμένα και κατά το πνεύμα του «αποφασίζομεν και διατάζομεν», αλλά ύστερα από εκτενή διάλογο και ιδιαίτερη προσοχή, διαδικασία που δεν ακολουθήθηκε στις τελευταίες ενέργειες του Υπουργείου.
Με βάση όλα τα ανωτέρω, διατυπώνουμε το αίτημα στον κ. Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με μία τέταρτη εγκύκλιο να κατοχυρώσει νομοθετικά τα όσα είπε προφορικά τον τελευταίο καιρό στα Μ.Μ.Ε ο προηγούμενος Υπουργός.

Για τη Δ.Ε. του Παραρτήματος

Η Πρόεδρος Η Γραμματέας



Δήμητρα Κόρδα – Κωτσάκη Ελένη Σανίδα

Πάνος Δρακόπουλος είπε...

Αγαπητέ μου ανώνυμε, "με αγάπη Χριστού" μου χρεώνετε απευθείας ουκ ολίγα ...αγαπητικά: ασχετοσύνη αδαούς, αστοχία προσέγγισης, ψυχολογία τρωτή κι ευάλωτη σε θρησκευτικών καταβολών απωθημένα. Τι να πω ο ...ανενημέρωτος, ο ...θρησκειοφοβικός; Λυπάμαι πολύ, αλλά στον βαθμό που δεν εννοήσατε τα γραφόμενά μου, αδυνατώ να ανοίξω υποσημειώσεις σε έναν προφανώς ανέφικτο διάλογο. Ωστόσο στο σημείο που ως έλλην πολίτης διεκδικείτε με σεβαστά επιχειρήματα/παραδείγματα την υιοθέτηση των απόψεων σας από την Πολιτεία, βρίσκω το κείμενο σας ενδιαφέρον. Πολύ ενδιαφέρον για να διαφωνήσει -στην ουσία του- κανείς. Ως εξίσου πολίτης.


Με εκτίμηση.

Πάνος Δρακόπουλος