Κυριακή, Φεβρουαρίου 08, 2009

Η φινλανδική εκπαιδευτική πρόκληση




«μετακένωσις»
Αδαμάντιος Κοραής




Μία όαση γόνιμου κοινωνικού προβληματισμού η τηλεοπτική εκπομπή “Έρευνα” του δημοσιογράφου κ. Π. Τσίμα: παρουσίασε κατά το τελευταίο της επεισόδιο (Μέγκα, Τρίτη 20/1) την αχανή απόσταση που χωρίζει τη σχολική ζωή μίας τελειόφοιτης του ελληνικού Λυκείου κι ενός 16χρονου μαθητή του Β΄βάθμιου Εκπαιδευτικού συστήματος της Φινλανδίας.

Ήδη υπαινιχτήκαμε την βασική αιτία της ευστοχίας αυτής της αντιπαραβολής. Δεν περιορίστηκε σε μία εξ αποστάσεως ‘φορμαλιστική’ ακτινογράφηση των δύο εκπαιδευτικών συστημάτων, αλλά διείσδυσε στα βαθύτερα (ποιοτικά) χαρακτηριστικά του πώς βιώνει τα προ του Πανεπιστημίου σχολικά έτη μία/ένας έφηβος.

Και ιδού το αποτέλεσμα –διόλου “σκηνοθετημένο”, πειστικότατο για όσους έχουν άμεση ή έστω έμμεση εξοικείωση με τα της ελληνικής -τουλάχιστον- Β’βάθμιας εκπαίδευσης: μία φιλότιμη, εργατική, πλην κατάκοπη κι επιπλέον, δυστυχισμένη κοπέλα –η ελληνική περίπτωση–, έναν χαρούμενο και ικανοποιημένο με την προσφερθείσα εκπαίδευσή του (και τις προοπτικές που αυτή του διανοίγει) νεαρό –η φινλανδική.

Πολλοί είναι οι τρόποι, για να εξάγει τα συμπεράσματά του κανείς μελετώντας μία την πρώτη, μία τη δεύτερη περίπτωση.

1ος) Ο τρόπος της στρουθοκαμήλου –ο πιο συνήθης στα δικά μας εκπαιδευτικά πράγματα: “ουδένα πρόβλημα, η είσοδος στο Παν/μιο απαιτεί βαρύτατο τίμημα, όλα τα άλλα –υποχρηματοδότηση, παπαγαλία στο ένα και μοναδικό σύγγραμμα– είναι …ελάσσονος σημασίας”. 2ος) Ο τρόπος του πιθήκου: “εμπρός ας ξεσηκώσουμε σύγκορμο το ‘φωτισμένο’ ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό παράδειγμα, ξηλώνοντας μονομιάς το υπάρχον ελληνικό!”. 3ος) Ο τρόπος της ‘ημετέρας παιδείας’: ο τρόπος της κριτικής πρόσληψης, της δημιουργικής αφομοίωσης όσων δεδομένων προκριθούν ως γόνιμα, στην υπηρεσία δηλαδή, της σύγχρονής στοχοθεσίας του ελληνικού σχολείου –του σχολείου τούτου του αιώνα, όχι των προηγουμένων.

Τον τρίτο τρόπο φαίνεται, πως υιοθετεί μεταξύ άλλων προβεβλημένων προσωπικοτήτων της εκπαιδευτικής/ακαδημαϊκής κοινότητας και ο γνωστός καθηγητής Γλωσσολογίας κ. Γ. Μπαμπινιώτης. Σε πολύ πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Ρόπτρο (Δεκεμβριανή έκδοση των μετεκπαιδευόμενων δασκάλων στο Διδασκαλείο “Δημ. Γληνός” της Θεσσαλονίκης) με τίτλο “Το φινλανδικό πρότυπο”, προβαίνει σε μία συνοπτική, πλην καίρια συγκριτική προσέγγιση μεταξύ των δύο εκπαιδευτικών συστημάτων (φινλανδικό, ελληνικό). Σημεία αιχμής αυτής της παράλληλης εξέτασης τα ακόλουθα 7 –σχεδόν αντιγράφω:

1. Διάρκεια υποχρεωτικής εκπαίδευσης: Εννιά χρόνια στη Φινλανδία (δημοτικό και γυμνάσιο) – Έξι χρόνια στην Ελλάδα (στα χαρτιά)
2. Δαπάνες για την Εκπαίδευση: Στη Φινλανδία 5,2% (ή, κατ' άλλη πηγή, 5,7%) τού Α.Ε.Π., έναντι 3,2% στην Ελλάδα.
3. Ευθύνη λειτουργίας των Σχολείων: Τα σχολεία λειτουργούν στη Φινλανδία με ευθύνη τής Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπό την Εποπτεία τού Υπουργείου Παιδείας, (δηλαδή πλήρης αποκέντρωση με λαμπρά κίνητρα άμιλλας, ουσιαστικής προσφοράς και ανάπτυξης τής Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Στην Ελλάδα, πλήρης συγκεντρωτισμός: Κράτος – Υπουργείο Παιδείας. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει κυρίως τη συντήρηση των κτηρίων, την εξεύρεση χώρων κ.τ.ό., δηλαδή την αγγαρεία…–που και αυτή, στην καλύτερη περίπτωση, φέρνει εις πέρας με το “κέφι” νεοσσού φαντάρου…
4. Απόδοση μαθητών: Ελέγχεται συστηματικά και εξασφαλίζονται πραγματικά ίσες ευκαιρίες στη Φινλανδία, με άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών των μαθητών, όπου εμφανίζονται, για να μπορούν να συμβαδίζουν με τα άλλα. Στην Ελλάδα η παρακολούθηση είναι ελλιπής και η ενισχυτική διδασκαλία μέχρι στιγμής αναποτελεσματική.
5. Εκπαίδευση εκπαιδευτικών: Συνεχής επιμόρφωση και δυνατότητες μετεκπαίδευσης στη Φινλανδία. Μεγάλο πρόβλημα στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, περιορισμένες οι δυνατότητες μεταπτυχιακών σπουδών.
6. Σχολικές Βιβλιοθήκες: Ευρεία, συστηματική, σχολικά εντεταγμένη χρήση σχολικών βιβλιοθηκών στη Φινλανδία (κάθε Σχολείο έχει πρόσβαση σε παρακείμενη, καλά εξοπλισμένη σχολική βιβλιοθήκη, σε συνδυασμό με δυνατότητες αξιοποίησης τής σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας). Σοβαρή έλλειψη σχολικών βιβλιοθηκών στην Ελλάδα.
7. Εισαγωγικές εξετάσεις στα Α.Ε.Ι.: Εκτός τού Σχολείου, εθνικές εξετάσεις σε βασικά μαθήματα σε συνεργασία με Πανεπιστήμια στη Φινλανδία. Εντός τού Σχολείου και ερήμην των Πανεπιστημίων στην Ελλάδα.

Το τελικό συμπέρασμα του κ. Μπαμπινιώτη βρίσκεται σε απροσυννενόητη συμφωνία με εκείνο της δημοσιογραφικής έρευνας της ομάδας του κ. Τσίμα: το φινλανδικό σύστημα αριστεύει στους διεθνείς σχετικούς διαγωνισμούς (κι όχι μόνον στην ετήσια αξιολόγηση του ΟΟΣΑ[1], όπου και στην τελευταία της καταγραφή το ελληνικό έχει εκτοπιστεί στην 28η θέση[2]!) όχι εξ αιτίας κάποιου θαύματος. Τα πρωτεία του οφείλονται στις αρχές και στις μεθόδους πάνω και με τις οποίες αυτό έχει οικοδομηθεί -αρχές και μεθόδοι, οι οποίοι αφορμόνται από τις διαπιστώσεις και στοχεύσεις του κοινού νου: της γνώσης ως χαρούμενης δραστηριότητας και των σχολικών αντικειμένων και δράσεων ως ευτυχισμένης συνισταμένης της παιδικής/εφηβικής ηλικίας.

Όσο όμως, περί τα ελληνικά, είναι εύκολο να το λες, άλλο τόσο δύσκολο είναι να το εφαρμόσεις. Διότι στην Ελλάδα, ενώ απουσιάζει η ευρεία κοινωνική συναίνεση σε θέματα εκπαιδευτικού σχεδιασμού και οι υποδομές (σε όλα τα επίπεδα), πλεονάζει ο κομματισμός (φοιτητών, εκπαιδευτικών-συνδικαλιστών, πολιτικών), τα φροντιστήρια, οι καταλήψεις δημοσίων κτηρίων (των σχολείων συμπεριλαμβανομένων), οι φωνασκίες των δημοσιολογούντων και τέλος, οι προσκλήσεις του υπερσυγκεντρωτικού Υπουργείου Παιδείας για …“διάλογο από μηδενική βάση” με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς!

Κατά την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου (28/1) ο νέος υπουργός Παιδείας κ. Αρ. Σπυλιωτόπουλος ανάθεσε τον ρόλο του Προέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στον κ. Μπαμπινιώτη. Το πώς ο πανέμπειρος και στα διοικητικά (μεταξύ άλλων: πρώην Πρύτανης του Εθνικού & Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών, Πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας) πανεπιστημιακός δάσκαλος θα διαχειριστεί τα πορίσματα της δικής του συγκριτικής μεταξύ ελληνικού και φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, θα φωτίσει εκ νέου το πόσο απέχει ο δημόσιος μας λόγος (σε επίπεδο προθέσεων και υποδείξεων) με την δημόσια πολιτική-εκπαιδευτική μας πρακτική.

Και κάτι ακόμη: προς τα πού ως Πολιτεία στήνουμε αυτί –προς τη μεριά του κοινού νου ή προς εκείνη των νοτιοβαλκάνιων εθισμών μας;




Σημειώσεις:
[1] Διευρύνεται ολοένα ο διάλογος κι ο κριτικός έλεγχος επί των αξιολογήσεων που διενεργεί ο ΟΟΣΑ. Τις μεγαλύτερες επικρίσεις έχουν μέχρι στιγμής αποσπάσει τα προγράμματα PISA (Programm for International Student Assessment: Πρόγραμμα για τη Διεθνή Εκτίμηση Σπουδών) που διενεργεί ο ΟΟΣΑ ανά 3ετία. Βλ. ενδ. http://www.mathimatiki-foni.otenetdomains.gr/pisa/eisagogiko_b.htm .
[2] Βλ. την αγγλική έκδοση των σχετικών αναλυτικών πορισμάτων στην ηλεκτρονική διεύθυνση, http://www.oecd.org/dataoecd/4/55/39313286.pdf .





1η δημοσίευση: Εφημερίδα ΡΟΔΙΑΚΗ, 8-2-2009
Βλ. ακόμη και στο EDUGATE.GR: http://www.edugate.gr/ek-ep/06-03-09-04

Δεν υπάρχουν σχόλια: