"Δέκα αναγνωστικές τέρψεις του 2019"

Φωτογραφία: Θάλεια Δ.

Από τα βιβλία που πρωτοδιάβασα μέσα στο 2019 – τα δέκα που θα επέλεγα για ένα σύντομο σχολιασμό είναι τα εξής:

1.      Κωστή Παλαμά, «Σημειώσεις στο περιθώριο» (εκδ. Πατάκης, 2018): εξαιρετικού ενδιαφέροντος –και- τούτες οι σημειώσεις του μείζονα ποιητή. Ανολοκλήρωτοι στίχοι, αστραπιαίες ιδέες, εμμονές – αναμφίβολα μένεις με την αίσθηση πως ήταν ένα βλέμμα, που όταν διάβαζε, βουτούσε με ορμή στις ενώπιον λέξεις τους. Δεν τις έχασκε. Επ’ ευκαιρίαν: Με τις «Νησίδες» κάτι σχεδιάζουμε περί Παλαμά – όταν θα είναι έτοιμο θα το ανακοινώσουμε.

2.      Αλαίν ντε Μποττόν, «Οι χαρές και τα δεινά της εργασίας» (εκδ. Πατάκης, 2006 – Μετ. Αντ. Καλοκύρης): όχι τόσο δυνατό όσο άλλα του έργα («Περί του Κοινωνικού Status». «Η αρχιτεκτονική της ευτυχίας»), άλλα άμεσο με σπινθηροβόλες ιδέες που αποκλίνουν από τις γενικές και κοινά αποδεκτές χαρτογραφήσεις περί του επαγγελματικού μας βίου. Προσωπική εξομολόγηση: με τον Ντε Μποττόν χαίρομαι να διαφωνώ. Όπως κι εκείνος διαφωνεί με τόσα κλισέ στα οποία εναντιώνεται – παρότι δεν είναι λίγα κι εκείνα που αναπαραγάγει.

3.      Στίβεν Χόκινγκ, «Σύντομες απαντήσεις σε μεγάλα ερωτήματα» (εκδ. Πατάκης, 2019 – Μετ. Αντ. Μιχαηλίδης):  ανάγνωσμα πολύ ευφρόσυνο με την διαυγή και ιδιαίτερα προσεχτική (στα περί θεού σημεία), αλλά και θαρραλέα διατύπωση που μάς έχει συνηθίσει ο Χόκινγκ στα προηγούμενα του βιβλία. Τα προλογικά σημειώματα των Ε. Ρέντμάιν και Κ. Θόρν (πρωτίστως του Θόρν) μάς βάζουν στο κλίμα του κυρίως μενού που μάς επιφυλάσσει ο Χόκινγκ. Ο επίλογος της Λούσυ Χόκινγκ, παρότι εξαιρετικά ισοσταθμισμένος και ψύχραιμος – είναι βαθύτατα συγκινητικός!

4.      Αλεξάνδρα Σαμουήλ, «Πάντα αριθμώ διετάξας» (εκδ. Μελάνι, 2018): Κάτω από τις λέξεις αναπνέουν πράγματι και οι αριθμοί; Πίσω από τις κειμενικές συνθέσεις κρατούν ενίοτε τη μπακέτα –κι εδώ- τα μαθηματικά; Μελέτη που πιάνει τον νήμα από τους πρώτους χρόνους των αριθμών και των λέξεων και της μεταξύ τους πολυτροπικής συναρμογής μέχρι τις μέρες μας. [Στο τελευταίο τεύχος των «Νησίδων» ο καλός φίλος, μαθηματικός και ποιητής Φραγκίσκος Καλαβάσης αφιερώνει ένα διεξοδικό δοκίμιο με τίτλο «Μαθηματικές εκδοχές της Ποίησης» (20^ο τεύχος, σελ. 71-85) στα ποικίλα υποστρώματα του εν λόγω λεπτοκεντημένου βιβλίου]

,

5.      Γιώργος Λαμπράκος, «Αίμα μηχανή» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2019): Το πιο σύνθετο κι απαιτητικό στοίχημα που έβαλε μέχρι στιγμής ο Γιώργος με την τέχνη του και ναι, ανεπιφύλαχτα θα πω, ότι …περπατάει πάνω στο νερό. Πρόκειται περί αφηγηματικού επιτεύγματος – ισορροπώντας στη λεπτή γραμμή που του επιβάλουν οι πλείστοι όσοι αυτοπεριορισμοί του και η φιλοδοξία του να είναι μυθιστόρημα -σε σχέση με ό,τι είμαστε εξοικειωμένοι- ανόμοιο. Και είναι. Δε θα σταθώ εδώ στο χιούμορ, στις φιλοσοφικές του υποδηλώσεις, στη φρεσκάδα της γλώσσας του – αλλά στο εξής (διόλου απλό) ένα: το ότι επιτυγχάνει την συγκίνηση μέσα από την πολλαπλότητα των τελικών εκδοχών του. Μέσα από την –όπως θα έλεγε και ο φιλόσοφος που ο Γιώργος μεταφράζει σταθερά τα τελευταία χρόνια, Τζόν Γκρέυ– πιθανοκρατία του!

6.      Γιώργος Σαραντάκος, «Η γλώσσα έχει κέφια» (εκδ. Εικοστός Πρώτος, 2018): με έναν κεφάτο, όσο και γλωσσικά και λογοτεχνικά ευρυμαθή Σαραντάκο, όπως τον γνωρίζουμε από τον δημόσιο του λόγο, ηλεκτρονικό και έντυπο. Τέρψη ατόφια.

7.      Κώστας Κουτσουρέλης, «Η τέχνη που αυτοκτονεί» (εκδ. Μικρή Άρκτος, 2019): περί της ποίησης ο λόγος. Της εδώ και της έξω. Της ποίησης που εκπίπτει της παλαιάς υψηλής πολιτιστικής της θέσης λόγω των ποιητών κι όχι λόγω των αδιάφορων αναγνωστών ή των «στενόψυχων καιρών». Κι έχει δίκιο – σε πολύ μεγάλο βαθμό. Διαυγής επιχειρηματολογία – συνυπογράφω τις οδοσημάνσεις του. Δεν έχει όμως τόσο σημασία αυτό. Έχει ήδη ανακινήσει έναν δυναμικό διάλογο που αναμένεται να βρει εντονότερες διακυμάνσεις προσεχώς.

8.      Τσαρλς Μπουκόβσκι, «Για τον έρωτα», (εκδ. Πατάκης, 2019 – σε μετ. Γ. Λαμπράκου): ποίηση που σταδιακά μέσα στα χρόνια ακονίζει τα εκφραστικά της μέσα, για να διεκδικεί εξακολουθητικά το εδώ και το τώρα – το απτό, το ορατό, το αισθητικό και το αντιαισθητικό – το μέρισμα των οποίων πρέπει να χτυπηθεί κατά τον Μπουκόβσκι σε λέξεις – ειδάλλως τι;

9.      Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, «Τσέρνομπιλ» (εκδ. Πατάκης, 2015): η πληθυντική μαρτυρία ανθρώπων για το πυρηνικό ατύχημα του 1986 που μέσα στην επανακάμψασα αλαζονεία μας δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Η γραφή του είτε ατόφια, είτε σμιλεμένη, είναι συγκλονιστική. Αποκαλέστηκε ως σώμα κειμένων «μαύρο κουτί» για την ανθρωπότητα της πυρηνικής εποχής και πράγματι αυτό είναι.

10.  Μαρία Λαϊνά, «Ξένη ποίηση του 20^ου αιώνα» (Επιλογή από ελληνικές μεταφράσεις – εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2007 – στις μέρες από τις εκδ. Λωτός;): είναι το μοναδικό βιβλίο της παρούσας δεκάδας που δεν το πρωτόπιασα στα χέρια μου φέτος, αλλά επιστρέφω σε αυτό λόγω του πλούτου του, κάθε τόσο, με την μία ή την άλλη ευκαιρία. Επιλογή κειμένων από πλήθος ποιητών, στα ελληνικά δε, άλλων τόσων μεταφραστών που κάνουν δώρο στον αναγνώστη την μία έκπληξη μετά την άλλη. Ορυχείο αναρίθμητων ευγενών μετάλλων.