Επιστροφή στην ανοιχτωσιά

Χτες κατηφορίζοντας στην πλατεία Δημαρχείου για την συναυλία του Στ. Ξαρχάκου, στο νησί της Ρόδου - ανέβαινε ένα ζευγάρι, περίπου στην μέση του ηλικία.

 

Αποχωρώντας ο άνδρας αποφαινόταν ενοχλημένος προς τη συντροφιά του: "Έλα μωρέ και τί είναι ο Ξαρχάκος; Ένας δεξιός μουσικός!»

 

Η φράση και η σκέψη που τη γέννησε είναι πολλαπλά προβληματική.

 

Δεν είναι μόνο ότι από ανθρωπολογική σκοπιά ο εγκέφαλος μας εξελικτικά τρέφεται με αυτό τον στερεοτυπικό τρόπο ανάγνωσης του κόσμου. Δεν είναι μόνο ότι η ιδεολογία («δεξιά» – «κέντρο» – «αριστερά») μάς χειραγωγεί στα δικά της στεγανά.

 

Δεν είναι ούτε κι ότι αυτός ο τρόπος σκέψης, ο οποίος συχνά λοιδορείται ως «εφηβικός» (στη μανιχαϊστική λογική του ‘μαύρου’ και του ‘άσπρου’) – εμφανίζεται σε κάθε, μα κάθε ηλικία (γι' αυτό εστίασα νωρίτερα στην βιολογική ηλικία του ζευγαριού)

 

Εκτός όλων των παραπάνω, αυτός ο τρόπος ανάγνωσης κι έκφρασης εδώ και πολύ πολύ καιρό είναι μία ακόμη κραταιά μόδα. Είναι «στυλ» – που περνάει, που έχει απήχηση. Που μαζεύει λάικ και καρδούλες.

 

Προφανώς το θέμα μας δεν είναι ο Ξαρχάκος.

 

Είναι η σφαίρα τόσο του ιδιωτικού, όσο και του δημόσιου μας βίου. Είναι η επιπολαιότητα με την οποία κρίνουμε – τα οικεία μας και τα κοινά: τις επιλογές των παιδιών και των φίλων μας, τη ρητορεία και την πολιτική πρακτική των υποψηφίων, των πολιτευτών και των πολιτικών μας. Τη συναυλία ή το έργο ενός μουσικού.

 

Μέσα στα μικρά μας κουτάκια – όλα φαίνεται να χωρούν. Αμ δε χωρούν.

 

Όμως το είπαμε: η εποχή, δε σηκώνει «δε ξέρω», «δε το ‘χω επεξεργαστεί αρκετά», «μου λείπουν τα δεδομένα». Δε σηκώνει, με άλλα λόγια, ένα υγιή σκεπτικισμό που να μας κρατάει σε διανοητική και ηθική ρώμη κι ανοιχτωσιά.

 

Για τις αιτίες αυτής της στάσης πολλά μπορούν να επισημανθούν. Επιλέγω εδώ το εξής πρώτο: είναι μόδα να είσαι μονολιθικός στην σκέψη και στην έκφραση. Εκπέμπεις σιγουριά στον αγχωμένο μες στην αβεβαιότητα του σύγχρονου κόσμου διπλανό σου. Κι έτσι ένα ψυχολογικό διάκενο μετατρέπεται σε κοινωνική διασύνδεση – σε ένα «εμείς» – σε μία, όπως λέγεται πια ευρέως, «κοινωνική φούσκα».

 

Από απόσταση οι άνθρωποι βγάζουμε πιο εύκολα νύχια: στον άλλο, στον όποιο άλλο – στην όποια πολιτική, σεξουαλική, πολιτισμική ετερότητα. Το ξέρουμε κι απ’ τους πολέμους: πιο εύκολα εκπυρσοκροτεί κανείς από μακριά.

 

Γι’ αυτό, σκέφτομαι πως, αν υπάρχει κάτι που μπορεί να αντιστρέψει αυτή την ισχυρή μόδα είναι δύο πράγματα – σε συνδυασμό μεταξύ τους κι όχι χώρια: είναι η εγγύτητα και η μετριοπάθεια.

 

Και το θάρρος: να καταλαβαίνουμε πως συχνά κάνουμε λάθος. Και να το παραδεχόμαστε: πρώτα πρώτα στον μέσα μας καθρέφτη.