Δύο βιβλία, διαφορετικά στη μορφή αλλά συγγενικά στην ουσία, συνομιλούν γύρω από τον ίδιο πυρήνα: πώς η τέχνη, η σκέψη και η εμπειρία μάς βοηθούν να δούμε πιο καθαρά τον εαυτό μας και τους άλλους. Από τη βιογραφική ματιά στον Μίλαν Κούντερα μέχρι τη φιλοσοφική ανάλυση του έρωτα από τον Αλαίν Ντε Μποττόν, οι σελίδες τους γίνονται καθρέφτες και συνάμα πυξίδες ακριβείας.
Η βιογραφική ματιά: Φλοράνς Νουαβίλ – Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο… τι ιδέα κι αυτή!
Μετάφραση: Γιάννης Η. Χάρης, Εστία, 2025
Η πρώτη βιογραφία για τον δημιουργό του Αστείου και της Αθανασίας θυμίζει περισσότερο ντοκιμαντέρ παρά την κλασική γραμμική αφήγηση του είδους — κυρίως λόγω της επίμονης προσπάθειας του Κούντερα, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, να σβήσει τα ίχνη του, καταστρέφοντας ή διαγράφοντας μεγάλο μέρος του προσωπικού του αρχείου.
Η πολυετής προσωπική σχέση της Νουαβίλ, κριτικού λογοτεχνίας στην Le Monde, με τον συγγραφέα και τη σύζυγό του, τροφοδοτεί ένα κείμενο που απορρίπτει τη σκανδαλοθηρία και εστιάζει στα θέματα που σφράγισαν δημιουργικά τον Κούντερα από την αρχή της καλλιτεχνικής του πορείας: το χιούμορ, την ειρωνεία, την αμφισημία, την πολυπλοκότητα, το κιτς, τη νοσταλγία, τη διάκριση ιδιωτικού και δημόσιου βίου· και ακόμη, τη φιλία, την αγάπη, την προδοσία, την αντοχή και τη ρήξη — την ελαφρότητα και τη βαρύτητα της ύπαρξης.
Για μένα, ήταν σαν να περπατώ ξανά στα μυθιστορηματικά τοπία του μεγάλου Τσέχου συγγραφέα, αλλά αυτή τη φορά με οδηγό κάποιαν που είχε εξιχνιάσει εις βάθος το παρασκήνιο τους – τουλάχιστον, στο βαθμό που εκείνος το επέτρεψε.
Θα έλεγα, επομένως, πως συνιστά μία πρόταση ανεπιφύλακτη για όσες και όσους θέλουν να εισέλθουν στον μυθοπλαστικό κόσμο του Κούντερα, αλλά δεν το έχουν ακόμη τολμήσει.
Άλλωστε, τα βιβλία που μας οδηγούν σε άλλα έργα —γεμάτα ζωή και σπάνιο πνευματικό πλούτο— αντιστοιχούν σε πολύτιμα δώρα διαρκείας.
Η φιλοσοφική προσέγγιση: Alain de Botton – Το χρονικό του έρωτα (The Course of Love)
Μετάφραση: Αντώνης Καλοκυρής, Πατάκης, 2024
Ακολουθώντας τη σκέψη του Ντε Μποττόν μέσα από βιβλία, ομιλίες και podcasts, αναγνωρίζω την τόλμη του να ασκήσει κριτική στη ρομαντική θεώρηση του έρωτα. Δεν είναι όλες του οι αφετηρίες εξίσου γερά θεμελιωμένες — για παράδειγμα, η ιδέα ότι ορισμένες δυσλειτουργίες στις σχέσεις μας οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά σε οικογενειακά βιώματα φαίνεται να παραβλέπει σημαντικούς κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες.
Ωστόσο, η βασική του θέση έχει ιδιαίτερη βαρύτητα: ο έρωτας δεν είναι μόνο δικαίωμα ή συναίσθημα· είναι δεξιότητα. Μια γλώσσα που μαθαίνουμε στην παιδική ηλικία και που καλούμαστε να ξαναμαθαίνουμε διαρκώς.
Αυτήν τη θέση την ξεδιπλώνει μέσα από την ερωτική ιστορία της Κέρστεν και του Ραμπί, εμπλουτισμένη με εκτενή φιλοσοφικό και ψυχολογικό σχολιασμό που φωτίζει κάθε πτυχή της σχέσης τους. Το ακόλουθο απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό του τρόπου με τον οποίο ο συγγραφέας συνδυάζει χιούμορ, ειλικρίνεια και ρεαλισμό:
“Σε έναν ιδανικό κόσμο, οι γαμήλιοι όρκοι θα γράφονταν από την αρχή. Στην εκκλησία, το ζευγάρι θα έλεγε τα εξής: «Δεχόμαστε ότι δεν θα πανικοβληθούμε όταν, μετά από μερικά χρόνια, αυτό που κάνουμε τώρα θα φαντάζει ως η χειρότερη απόφαση της ζωής μας. Ωστόσο, υποσχόμαστε ταυτόχρονα να μην ψάξουμε αλλού, αφού δεχόμαστε ότι δεν γίνεται να υπάρχουν καλύτερες επιλογές εκεί έξω. Όλοι είναι ανυπόφοροι. Είμαστε ένα παρανοϊκό είδος». (σελ. 255)
Σ’ όλη την έκταση του βιβλίου – τόσο στο μυθοπλαστικό, όσο και στο φιλοσοφικό του μέρος, η γλωσσική δεξιοτεχνία του Ντε Μποττόν γοητεύει το δίχως άλλο.
Οι λέξεις του, όπως και ο τρόπος που τις συνυφαίνει, μαγνητίζουν τον αναγνώστη — ιδιαίτερα όταν επανεξετάζει τη ζωή του με θάρρος και βάθος, όπως απαιτεί η περιπέτεια της αυτογνωσίας.
Δύο δρόμοι, ένας προορισμός
Μια λογοτεχνική και μια φιλοσοφική διαδρομή, επομένως, συναντιούνται στον ίδιο τόπο: εκεί όπου η αφήγηση και η σκέψη γίνονται εργαλεία αυτογνωσίας και καθρέφτες των σχέσεών μας.
Διαβάζοντάς τα μέσα στη θέρμη του φετινού καλοκαιριού, ένιωσα ότι και τα δύο βιβλία λειτουργούν σαν πυξίδες: όχι για να μας υποδείξουν την πορεία, αλλά για να μας θυμίσουν να κοιτάμε με θάρρος — πρωτίστως μέσα μας κι έπειτα ολόγυρά μας.
1η δημοσίευση: εφημ. ΡΟΔΙΑΚΗ
