Πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του,
το μήνυμά του αντηχεί πιο επίκαιρο από ποτέ.
Η απώλεια ενός οραματιστή
Πριν από πέντε χρόνια, ο κόσμος της εκπαίδευσης έχασε έναν από τους μεγαλύτερους οραματιστές του: τον Sir Ken Robinson (4/9/1950 – 21/8/2020). Η απώλειά του δεν αφορούσε μόνο την παιδαγωγική κοινότητα· αφορούσε όλους εμάς που πιστεύουμε ότι η εκπαίδευση μπορεί και πρέπει ν’ αλλάξει τον κόσμο.
Ο Robinson μάς άφησε μια πλούσια κληρονομιά ιδεών. Ήξερε να εντοπίζει τα προβλήματα των παραδοσιακών εκπαιδευτικών συστημάτων με οξυδέρκεια και σαφήνεια. Και το έκανε με τρόπο απλό, διαυγή, γεμάτο χιούμορ, χωρίς να χάνεται σε θεωρητικά νέφη. Οι ιδέες του δεν έμεναν στα χαρτιά· τις έκανε ζωντανές, εφαρμόσιμες στην καθημερινότητά μας.
Η κρίση δημιουργικότητας
Συχνά ξεκινούσε από μια απλή, αλλά βαθιά αλήθεια: η πλήξη κυριαρχεί στη ζωή μας. Το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και στον τρόπο που ζούμε οδηγεί πολλούς σε δυστυχία.
Ένα από τα αίτια είναι η εκπαίδευση που καταπνίγει τους εσωτερικούς μας πόρους. Τη δημιουργικότητα που θα μπορούσε να μας κάνει πιο ευτυχισμένους και πιο ολοκληρωμένους. Ο ίδιος μιλούσε για μια «καταστροφή» συγκρίσιμη με την οικολογική κρίση: μια σιωπηλή διάβρωση που σβήνει σιγά-σιγά την ικανότητά μας να δημιουργούμε, να δοκιμάζουμε και να εκφραζόμαστε, στην εργασία αλλά και στην καθημερινή μας ζωή
Από την επιδιόρθωση στην επανάσταση
Ο Robinson δεν ζητούσε μικρές μεταρρυθμίσεις. Μιλούσε για επανάσταση στην εκπαίδευση. Μια επανάσταση που θα επιτρέπει στους νέους να ανακαλύψουν τον δημιουργικό τους παλμό, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να διαμορφώσουν το μέλλον τους αντί να το υποστούν.
Στο βιβλίο του Out of Our Minds (2001, 2011) γράφει: «Ίσως να μην μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, αλλά μπορούμε να βοηθήσουμε να το διαμορφώσουμε». Η ιδέα αυτή υπερβαίνει την τεχνική εκπαίδευση. Αγκαλιάζει τη ζωή, την κοινωνία και τη δυνατότητα κάθε ανθρώπου να αφήσει το δημιουργικό του αποτύπωμα.
Η ελληνική πραγματικότητα
Στην Ελλάδα, η συζήτηση για την «καλλιέργεια δεξιοτήτων» έχει κερδίσει έδαφος. Η θεσμική εισαγωγή εργαστηρίων δεξιοτήτων στα σχολεία ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Στην πράξη, όμως, αυτά συχνά λειτούργησαν ως πρόσθετα εξαρτήματα σε ένα παραδοσιακό εκπαιδευτικό πλαίσιο. Έγιναν μια «γαρνιτούρα» δημιουργικότητας δίπλα στο κυρίως πιάτο της ύλης και των εξετάσεων.
Όταν τα πεδία μάθησης κινούνται σε διαφορετικές ταχύτητες, δημιουργούνται ανισότητες. Ο Robinson ήταν σαφής: η τέχνη, ο αθλητισμός και η τεχνολογία δεν είναι δευτερεύοντα. Όλα τα πεδία πρέπει να έχουν ίση αξία, δίνοντας σε κάθε μαθητή την ευκαιρία να αναπτύξει τα ταλέντα του.
Πέρα από τις δεξιότητες: επανανοηματοδότηση της γνώσης
Η πρόκληση δεν είναι να προσθέσουμε νέα «skills» στο πρόγραμμα, αλλά να ξαναδώσουμε νόημα στη γνώση. Η μάθηση πρέπει να γίνεται βιωματική και μετασχηματιστική.
Ο στόχος δεν είναι μόνο η είσοδος στο πανεπιστήμιο ή η πρόωρη γραφή και ανάγνωση (ακόμη και κατά την Προσχολική Αγωγή!). Είναι η ανακάλυψη και η καλλιέργεια της δημιουργικότητας κάθε νέου ανθρώπου.
Η εκπαίδευση χρειάζεται χώρο για πειραματισμό, για αποτυχία, για ανακάλυψη. Μόνο έτσι το σχολείο γίνεται τόπος δημιουργίας, όχι απλώς μεταφοράς γνώσεων.
Το σχολείο του 21ου αιώνα
Μπορούν τμήματα με πάνω από 20 μαθητές να υπηρετήσουν αυτό το όραμα; Ή μήπως συνεχίζουν να λειτουργούν σαν «μαζικό σχολείο» και παιδοφυλακτήριο;
Η πρόσφατη οικουμενική εμπειρία της πανδημίας μάς έδειξε πως, ανάμεσα σ’ όλα τα εύθραυστα, και η εκπαίδευση δεν αποτελεί εξαίρεση. Όμως αυτή η διαπίστωση δεν μπορεί να γίνει πρόσχημα για αδράνεια ή καθυστερήσεις. Αντίθετα, φανερώνει με καθαρότητα πόσο αναγκαία είναι η δημιουργικότητα στην παιδεία, ως δύναμη ανθεκτικότητας απέναντι στις κρίσεις.
Ένα κάλεσμα
Το μήνυμα του Robinson παραμένει αδιαπραγμάτευτο: η δημιουργικότητα δεν είναι προνόμιο των λίγων ούτε περιττή πολυτέλεια. Είναι το οξυγόνο της παιδείας, η πνοή που της δίνει ζωή.
Αν θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν οι δημιουργοί –και όχι οι απλοί θεατές– του αύριο, πρέπει να τους χαρίσουμε χώρο να ονειρευτούν, χρόνο να δοκιμάσουν και ελευθερία να αποτύχουν.
Μόνο έτσι τα σχολεία του 21ου αιώνα θα πάψουν να είναι εργοστάσια διδακτέας ύλης και θα γίνουν κήποι ταλέντων, όπου η φαντασία ανθίζει και η μάθηση αποκτά ξανά νόημα.
1η δημοσίευση: Ροδιακή, 24/8
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου